Поларизирачкиот референдум од 2016 година, во меѓувреме, го покрена прашањето за идентитетот на граѓаните и за позицијата на Велика Британија во светот.

Во раните часови на 24 јуни 2016 година, висок конзервативен политичар го опиша изненадувачкиот резултат на гласањето за напуштање на Европската унија (ЕУ) како револуционерен момент во британската политика.

Лесно е да се види зошто.

Пред референдумот, членството во ЕУ беше во срцето на британската политика повеќе од 40 години.

Тоа беше камен-темелник на внатрешната и надворешната политика, а членството во блокот беше прифатено и не се сметаше за контроверзно во двете најголеми политички партии.

Денес, конзервативците се партија која е отворена за Брегзит, а лабуристите, иако помалку загрижени, секако не се за враќање во ЕУ.

Се разбира, како и со сите други револуции, проценката на нејзините успеси или неуспеси ќе ја направат историчарите и обичните луѓе по многу години.

Но, пет години подоцна, што можеме да кажеме за сега?

Јавно мислење

Брегзит ги подели луѓето пожестоко од кога и да е, дури и од кратката англиска граѓанска војна во 17 век.

Ова не е премногу изненадувачки, бидејќи самиот референдум и тензиите оттогаш ги поставија најдлабоките прашања за тоа како луѓето се чувствуваат за идентитетот и позицијата на Велика Британија во светот.

Дали напредувале или биле оштетени во глобализираната економија и дали се чувствуваат пријатно во Велика Британија која стана повеќе мултиетничка и повеќе расна.

Пет години подоцна, анкетите покажуваат дека земјата останува поделена од кога и да е по прашањето за Брегзит, иако тоа може да биде помалку гласно или очигледно по постигнувањето на трговскиот договор и последната фаза од излегувањето на Велика Британија кон крајот на 2020 година.

Анкетата спроведена од ценетиот Национален центар за јавни истражувања (NatCen) покажува дека 82 проценти од луѓето повторно би гласале точно исто и дека земјата останува рамномерно поделена околу тоа дали станува збор за добар потег или погрешен потег.

И, ако се одржи референдум за повторно влегување во ЕУ, анкетите исто така велат дека резултатот ќе биде тесен како 2016 година.

Каде ќе оди јавното мислење, очигледно ќе зависи од тоа што ќе се случи понатаму и дали главната опозициска Лабуристичка партија ќе избере да ја заснова кампањата врз проблемите со Брегзит или да молчи од страв да ги отуѓи гласачите од работничката класа кои  беа за напуштање на ЕУ.

Политичко престројување

И така без проблеми дојдовме до револуцијата во британската политика предизвикана од Брегзит.

Грубо кажано, тоа доведе до големо престројување, со луѓето сега да гласаат за прашања на идентитетот и културата, не само за економијата.

Иако поедноставувањето е некако грубо, во минатото, колку сте посиромашни и помалку образовани, толку поголеми се шансите да гласате за Левицата и Лабуристите.

Сега тоа во голема мерка е обратно, бидејќи тоа се оние гласачи кои во голема мерка го поддржуваа Брегзит.

Ова значи дека деиндустријализираните посиромашни делови на северна Англија гласаа за конзервативците за прв пат по многу децении, понекогаш дури и за прв пат во историјата.

И во некои во напредните делови на југот со висок процент на гласачи против Брегзит, сегашните конзервативни пратеници помалку се вознемирија.

Уште еднаш, дали ова престројување е трајно, ќе зависи од тоа што следи, што повторно доведува до заклучок дека ќе треба да го оценуваат идните историчари – а не новинарите.

Состојбата на нацијата

Најсериозната последица од Брегзит е веројатно неговото потенцијално влијание врз самиот опстанок на Обединетото Кралство.

Во Шкотска, каде 62% од луѓето гласаа за останување во ЕУ, Шкотската национална партија, која се залага за независност и за ЕУ, смета дека Брегзит е оправдување за одржување на уште еден референдум за независност од Велика Британија.

Иако сегашните анкети покажуваат дека секое гласање би било близу доколку некогаш се одржи референдум, не е тешко да се заклучи дека Брегзит беше оној што го оживеа целото прашање за независност на Шкотска.

Во Северна Ирска, Брегзит ја дестабилизира својата веќе поделена политика.

Едноставно кажано, одлуката на Борис Џонсон да го напушти единствениот пазар на ЕУ и царинската унија – т.н. тврд Брегзит – значеше дека регулаторната граница треба да се постави некаде помеѓу Велика Британија и ЕУ.

Историјата на насилството значеше дека таквата граница не смее да се најде помеѓу Северна Ирска и Република Ирска.

Наместо тоа, тој беше поставен во Ирското Море, ефективно спречувајќи ја трговијата помеѓу Северна Ирска и остатокот од Велика Британија.

Во она што може да се смета за врховна иронија, бидејќи во 2016 година протестантите беа многу повеќе склони да гласаат за напуштање на ЕУ отколку католиците, унионистичката заедница сега е бесна на трговските договори што прават да се чувствува помалку британско.

Во моментов, овие договори се извор на големи и загрижувачки тензии не само во Северна Ирска, туку и меѓу Велика Британија и ЕУ, потенцијално дополнително расипување на односите по Брегзит меѓу Лондон и Брисел.

Економијтаа на Брегзит

Повеќето од аргументите за време на референдумот и откако природно се вртеше околу тоа колку е економски мудро да се напушти ЕУ, а особено околу нејзиниот единствен пазар и царинската унија.

Бидејќи Велика Британија навистина ја напушти ЕУ на крајот на 2020 година со ограничен трговски договор – ограничен бидејќи опфаќаше само стоки, но не и услуги – тешко е да се процени неговото економско влијание.

Досегашните официјални бројки на владата секако сугерираат нагло опаѓање на трговијата со ЕУ во првите три месеци од 2021 година од 23,1 процент во споредба со истиот период во 2018 година.

Колку ќе трае овој пад и колку има врска со пандемијата, тешко е да се каже.

Сепак, неодамнешното деловно истражување спроведено од официјалното Биро за национална статистика сугерира дека Брегзит во моментов е поголема причина за загриженост за компаниите кои тргуваат со Европа отколку Ковидот.

Што се однесува до познатиот британски сектор за финансиски услуги (кој не е опфатен со трговскиот договор), иако анализата на консултантската фирма EY покажува дека тој е сè уште најголем во Европа, Британија сега троши по една фунта од пет потрошени на глобални финансиски услуги.

Спротивно на тоа, во 2019 година, кога секоја четврта фунта отиде во Велика Британија, јасно е дека ова е голем пад.

Што понатаму?

Сега е јасно дека Брегзит ќе биде процес, а не настан – нешто што и кампањата за останување и напуштање на ЕУ погрешно сугерираа на референдумот.

Каде ќе оди овој процес од оваа точка, зависи од лидерите во Лондон и низ цела ЕУ.

Жестоката поделба околу Брегзит природно значеше дека фокусот на Велика Британија како земја е навнатре.

Двата табора во голема мерка не се подеднакво свесни за цената што Британија мораше да ја плати во последните пет години за сопствената позиција во светот.

Правилно или погрешно, Брегзит се согледува од британските сојузници и непријатели ширум светот како стратешка грешка, перцепција со последици кои, пак, тешко се предвидуваат.

Без разлика дали станува збор за грешка, нова можност или нешто сосема друго, само историчарите ќе можат да го кажат тоа, и тешко дека дури и тие ќе се согласат за тоа.