И покрај санкциите на Западот, Русија продолжува да испраќа милиони тони гас во Европа преку Украина и да ја полни својата каса со воено финансирање. Ниту една страна не сака да стави крај на оваа бизарна врска меѓу Киев и Москва.
Украина инсистира дека практично нема друг избор освен да ги задржи своите договори со Русија, тврдејќи дека тие ѝ даваат моќ над Кремљ и ограничуваат каде руската војска може да изврши воздушни напади. И украинската државна компанија за гас Нафтогас предупредува дека Украина не треба да ги затвора гасоводите кон Русија бидејќи нејзините европски сојузници се уште зависат од руската нафта и гас, пишува Јутарњи лист.
Економски партнер
Пред инвазијата на Украина, Русија испорачуваше повеќе од 40 отсто од увезениот гас во ЕУ. Тоа сега падна на помалку од осум отсто, според европската тинк-тенк Бригел. Транзитот на гасоводот низ Украина е на приближно една четвртина од нивото пред војната, при што само гасоводот Турски тек преку Црното Море работи на нивоа слични на нивоата пред инвазијата.
Киев сега е во дилема. Русија заработува милиони долари испраќајќи нафта и гас преку Украина. Од друга страна, на Киев му се потребни парите што ги заработува од транзитот и сака да остане сигурен економски партнер на европските земји, кои би се соочиле со повисоки цени доколку наеднаш се прекине руското снабдување со енергија.
„Киев мора да ги почитува своите договорни обврски, а одлуката за запирање на испораките ја имаат земјите-приматели, како Унгарија, на кои им треба руска нафта и гас. Во интервју за „Вашингтон пост“ Олексиј Чернишов, извршен директор на Нафтогас.
Групата за санкции за Русија, со која претседава Андриј Јермак, шефот на кабинетот на претседателот на Украина, и Мајкл Мекфол, поранешен претставник на САД во Русија, минатиот месец објави „акционен план“ во кој ги наведува чекорите за кои групата рече дека треба да се преземат за да се казнат Русија за војната во Украина.
Планот предвидува суспендирање на „сите преостанати рути на гасоводот контролирани од Русија“ кои носат руски гас на европскиот пазар, вклучувајќи го и гасоводот Турски тек. Сепак, планот јасно повикува на зачувување на транзитот на руската енергија низ Украина. Во најмала рака е иронично што во екот на руската војна против Украина, руската нафта и гас продолжуваат да течат низ украинските цевководи и дека Украина сака да го зачува тој транзит по секоја цена.
Но, луѓето вклучени во изготвувањето на планот тврдат дека логиката за одржување на транзитот на гас и нафта преку Украина е јасна – рускиот гас сепак ќе заврши на европските пазари бидејќи ЕУ вклучи неколку исклучоци за увоз на руска нафта и гас, задржувајќи ги земјите како Унгарија во умот. Така, континуираниот проток на руската енергија е делумно последица на стариот систем, а делумно одраз на пазарната реалност.
Русија е обврзана да испраќа околу 40 милијарди кубни метри гас годишно преку украинскиот транзитен систем за гас поради договорите за снабдување кои ѝ претходат на инвазијата на Путин, а Москва се обврза да и плати на Украина вкупно 7 милијарди долари според петгодишниот договор потпишан во 2019 година. „Па, зошто да не продолжиме да добиваме пари? Договорите беа договорени во согласност со изземањето од ембаргото на Европската унија“, тврди економскиот експерт Андерс Аслунд.
По почетокот на војната, клучната влезна точка Сохранивка за руски гас на окупираната територија на исток беше затворена, а оттогаш рускиот гас тече низ друга влезна точка, Суџа. Во меѓувреме, Русија драстично го намали количеството гас што го испраќа преку Украина. Податоците собрани од Бригел покажуваат дека увозот на руски гас бил за 26 отсто помал во април 2022 година отколку во истиот период претходната година. Минатата година Русија испраќаше околу 300.000 барели нафта дневно преку гасоводот Дружба.
Зависни од нафта
Во септември, Нафтогас поднесе тужба до Меѓународниот арбитражен суд во Париз, велејќи дека руската државна гасна компанија Гаспром „не ѝ ги исплатила средствата навреме или целосно“ според условите на договорот. Сепак, „Нафтогас“ одби да прецизира колку пари не им биле исплатени. „Ќе го натераме Гаспром да плати“, рече Јуриј Витренко, тогашен шеф на Нафтогас. Во 2022 година, Гаспром му плати на Нафтогас 2,11 милијарди долари за транзитни услуги.
Метју Сагерс, експерт во S&P Global Commodity Insights, меѓународен давател на информациски услуги, рече дека Дружба транспортирала околу 80 отсто од нафтата за најголемата унгарска нафтена компанија МОЛ минатата година, а оваа година треба да транспортира меѓу 50 и 55 отсто. Заедно со Унгарија, од нафтата што се испорачува преку Дружба зависат и Чешка и Словачка.
Покрај тоа, Украина минатата година заработила речиси 180 милиони долари како транзитни такси од Дружба, рече Сагерс.
„На крајот на денот, парите се пари. Украинците не треба да го кренат во воздух гасоводот. Тие само би можеле да згаснат ако сакаат“, додаде тој.
