Лидерот на опозициската партија Право и правда (ПиС), Јарослав Качински, ги мобилизира своите поддржувачи за остра конфронтација со проевропската централно-левичарска влада предводена од Доналд Туск. Целта на ПиС: да ја собори владата заедно со претседателот на Полска Навроцки и повторно да ја преземе власта по следните парламентарни избори најдоцна во 2027 година.
Сепак, триумфалното расположение на десничарските конзервативци има и горчлив вкус - полскиот Врховен суд е преплавен со жалби за изборите - според претседателката на судот, Малгоржата Мановска, досега се поднесени повеќе од 50.000 жалби. А се очекува и цела низа жалби, според Дојче Веле.
Во жалбите се тврди дека се случиле неправилности за време на броењето на гласовите од страна на изборните комисии - на штета на проевропскиот кандидат Рафал Цаковски. На првиот јавен партиски митинг на ПиС по изборите, Качински ја обвини владејачката коалиција во неделата дека се обидува да го доведе во прашање резултатот од изборите.
„Нема да толерираме таква измама, нема да им дозволиме да ни ги украдат изборите“, рече Качински.
Туск бара појаснување
Навроцки победи во вториот круг од изборите на 1 јуни 2025 година со тесна разлика од 51 наспроти 49 проценти. Идниот претседател му рече на премиерот Туск: „Новиот претседател нема да дозволи Полска да биде лишена од својата демократија и слободата да го избере својот претседател“.
42-годишниот историчар го повика Туск да „се откаже од хистеричните реакции и да престане да ја уништува полската демократија“. Навроцки треба да ја преземе функцијата на 6 август.
Туск првично реагираше многу воздржано на извештаите за нерегуларности. Веднаш по вториот круг од изборите, на социјалните мрежи се појави информација дека во изборните единици каде што либералниот кандидат Рафал Цаковски имаше јасна предност во првиот круг, Навроцки одеднаш водеше во вториот.
Бидејќи Туск и другите водечки политичари од неговата партија Граѓанска платформа (ПО) молчеа за обвинувањата, пратеникот на ПО, Роман Ѓертих, ја презеде иницијативата. Тој објави онлајн формулар што граѓаните кои сакаа да поднесат жалба можеа едноставно да го пополнат.
„Тоа беше изборна измама“, рече адвокатот, еден од најгласните противници на ПиС. За да го дискредитира, десничарската телевизиска станица ТВ Република со денови емитуваше снимки од неговите приватни телефонски разговори, кои веројатно беа прислушувани од шпионскиот софтвер Пегасус.
Судири со Дуда
Во меѓувреме, Туск го смени ставот. Минатата недела имаше судир меѓу него и актуелниот претседател, Анджеј Дуда, на седница на Советот за национална безбедност. Дуда доаѓа од истиот политички табор како Навроцки. А на мрежата X, Туск и Дуда разменија остри зборови.
„Не ве интересира ли, како човечко суштество, како изгледа вистинскиот резултат од изборите? Секако сте. Добро е познато дека чесните луѓе немаат од што да се плашат“, им пиша Туск на Дуда, Качински и Навроцки.
„Г-дин Туск и неговите соработници не можат да го прифатат поразот“, одговори Дуда. „Не сум љубопитен за резултатот од изборите бидејќи веќе го знам. Државната изборна комисија го објави одамна“, одговори тој, нагласувајќи дека Навроцки победил со разлика од речиси 370.000 гласови.
Владата не бара пребројување
Од повеќе од 50.000 писмени жалби, Врховниот суд досега регистрирал околу 10.000. Пребројување е наредено во 13 случаи, при што грешките се откриени во 11 изборни единици. Во повеќето случаи, гласовите за Цашковски му биле припишани на неговиот противник или имињата на кандидатите биле заменети во записникот. Во еден случај, Државното обвинителство покрена постапка.
„Ние не го оспоруваме резултатот од изборите. Сакаме само да ги разјасниме сите проблематични случаи“, нагласи владиниот портпарол Адам Шлапка.
Многу претставници на владејачката коалиција, вклучувајќи го и вицепремиерот Владислав Косинка-Камиш, веруваат дека обемот на нерегуларностите не е причина да се доведе во прашање победата на Навроцки.
„Ниту еден од лидерите на коалициските партии не побара пребројување на сите гласови“, изјави лидерот на Новата левица, Влоџимјеж Чаржасти, во вторник по состанокот на коалициските партнери.
Врховниот суд има рок до 2 јули
Врховниот суд има рок до 2 јули да ги разгледа изборните жалби. Триесет дена по изборите, судиите мора да донесат одлука за валидноста на изборите. Две седници на Врховниот суд се закажани за денес (27 јуни 2025 година). Со оглед на големиот број жалби, ова веројатно нема да биде доволно, проценува поранешниот шеф на изборната комисија, Војчех Хермелински.
Но, одлуката на Врховниот суд веројатно нема да го заврши ниту спорот. Валидноста на изборите ќе ја одлучи Одделот за вонреден надзор и јавни работи - тело основано од ПиС, кое не е признато како независно и непристрасно судско тело ниту од Судот на правдата на ЕУ ниту од Европскиот суд за човекови права.
„Полското судство е целосен хаос“, признава претседателката на Врховниот суд, Мановска, пренесува Дојче Веле.
„Постои дури и закана од граѓанска војна“
„Не тврдам дека претседателските избори биле наместени. Сепак, има толку многу прашалници во дискусијата за резултатот што пребројувањето на сите гласови од вториот круг станува прашање од државен интерес“, коментира Бартош Виелински, колумнист во весникот „Газета Виборча“.
Политичкиот аналитичар Антони Дудек го предупредува владиниот табор да не го промовира „митот за наместени избори“. Овој мит би бил исклучително опасен за стабилноста на полската држава и би можел да доведе до насилство, па дури и до граѓанска војна, изјави Дудек за телевизијата „Полсат“ во понеделник.
Во меѓувреме, претседателот на парламентот, Шимон Холовња, се обидува да ја смири ситуацијата.
„Доколку Врховниот суд ги прогласи изборите за валидни, ќе го свикам Националното собрание за 6 август за да може Карол Навроцки да положи заклетва“, објави Холовња во вторник, 24 јуни 2025 година.
