Додека Европската комисија работи на европски одбранбен фонд вреден милијарди евра, Велика Британија и некои други членки на ЕУ тајно работат на создавање контрапредлог, далеку од очите на Брисел, а за тоа разговарале на доверлива вечера во Брисел.
Според холандскиот весник Експрес, високи функционери од неколку земји на ЕУ се собрале заедно со претставници на британските власти минатата недела во приватна куќа во Брисел, а домаќин била Полска.
Целта на состанокот бил радикален план за заобиколување на заедничкиот одбранбен фонд на Европската комисија.
Овој проект, кој го турка Велика Британија, предвидува нов наднационален фонд за вооружување од кој би се набавувала воена опрема за европските земји, а овие трошоци не би се влевале во националните буџети.
На британскиот план му се придружија неколку северни земји на ЕУ, како Шведска, Данска, Финска, Полска и Холандија, а на тајната вечера присуствуваа нивни претставници, изјави неименуван претставник на ЕУ за бриселскиот портал Политико.
Овој таен сојуз е во директна конкуренција на Европската комисија, која во моментов работи на нејзиниот предлог за заеднички буџет за одбрана во вредност од 150 милијарди евра, кој би се финансирал преку заедничко задолжување на ЕУ.
Британскиот контра-план, сепак, не само што би дејствувал побрзо, туку овој проект би функционирал без централна контрола од Брисел и би ја заобиколил буџетската дисциплина на одделни земји.
Се вели дека е привлечен особено за земјите кои се под зголемен притисок да се вооружат, меѓу другото, поради неизвесноста за идниот курс на САД под претседателот Доналд Трамп.
Новиот модел има и потенцијал да и наштети на кохезијата во ЕУ.
Додека нордиските земји се фокусирани на финансиската автономија и брзина, земјите како Франција, Италија и Шпанија инсистираат на грантови наместо на нови задолжувања. За нив британскиот предлог не е атрактивен бидејќи дополнително би ги оптоварил нивните буџети и би можел да ја загрози нивната кредитна способност.
„Јас не гледам дека Југот има никаков интерес за овој механизам. Тие сакаат грантови, а не нови задолжувања“, вели еден дипломат од ЕУ, пренесува Политико.
Според извештаите, овој проект може да ја подели Европа по безбедносни прашања на добро вооружен Север и Југ со недоволно ресурси. Клучна предност на британскиот модел е тоа што им овозможува на земјите-учеснички да ги исклучат трошоците за набавка на оружје од нивните национални буџети. Наместо тоа, купувањата на оружје би се финансирале преку специјално формирана „банка за оружје“, трик што ги држи скапите инвестиции надвор од буџетот.
Дополнително, новата институција има за цел да ги собере токму оние инвеститори кои сакаат да инвестираат во одбранбениот сектор, сето тоа без мешање од Брисел. Останува, сепак, едно клучно прашање, а тоа е кој го контролира новиот фонд, одлучува за набавките и сноси одговорност? Токму тука започнува политичката тензија, не само меѓу самите учесници, туку и меѓу нив и Европската комисија.
Еден висок дипломат на ЕУ рече дека ако Британија едноставно почне да работи само со неколку северни земји, тогаш тоа не само што би бил финансиски проект, туку и политичка пресвртница.
Брисел е изложен на ризик да ја загуби контролата врз едно од клучните европски прашања во иднина - заедничката безбедност.
На среден рок, Брисел би можел да стане набљудувач. Европа слабее, особено во време кога САД се повлекуваат под Трамп, а Русија станува се поагресивна. Во оваа смисла, британската иницијатива го погоди центарот на работите бидејќи покажува дека многу земји веќе не се подготвени да го чекаат Брисел. Кој и да плати, наскоро ќе ги постави правилата, а Брисел може да заврши на страна, што можеби и не е толку лошо, вели Експрес.
Впрочем, како што се наведува, ЕУ не е воен сојуз и никогаш не е формирана како таква, а како политички сојуз кој треба да зборува со еден глас, не функционира особено добро. Кога би се вратила на основните економски принципи, тоа би можело да и направи добро.
Можеме само да се надеваме дека тензиите меѓу ЕУ и Москва нема да ескалираат и дека европската трка во вооружување ќе создаде нов пожар во правец на Русија, заклучува весникот.
Извор: Б92
