Од Вардар до Триглав или од Перт до Каиро, единствениот популарен „Стојадин“ го паметат сите постари или југоносталгичари, како и по патиштата ширум светот. Симбол на поубаво време, денес непостоечката СФР Југославија и првите патувања, свадби, напуштање на породилното ... Дури и денес, како што полека се приближува до педесетгодишнината, тој сепак предизвикува воздишки со сето свое постоење.
Југословенските класици како Фиќо и Југо се симболи на југословенската носталгија и се признати како дел од историјата. Како и да е, најуспешниот и најпродаваниот модел на Застава Крагујевац, кој беше произведен во најмногу примероци, имаше најголем извоз, беше најмодерниот автомобил од својата класа во Европа кога се појави, моделот кој имаше најмногу предизвикувачки тестови, кој последната година беше и втор најевтин нов автомобил на светот, наречен погрдно но од милост - Стојадин, остана некако настрана, пишува Автославија.
Како настана Застава 101
Историјата на „Застава НВ“ (Национално возило), како што беше напишано за Застава 101 во 1970 година, започна во Торино во 1967 година, кога Данте Џакоза, во соработка со дизајнерската компанија „Боано“, ја разви идејата за хечбек „Фиат 128“, под ознаката „Фиат 128 Б1. Овој модел беше далеку пред своето време за ФИАТ и проектот остана на ниво на првичен развој сè до посетата на делегацијата на „Застава“ предводена од легендарниот Првослав Раковиќ во 1969 година. Иако делегацијата сметаше на лиценцата „Фиат 124“ што ќе ја збогатеше и модернизираше понудата на Застава, сепак понудата на Фиат беше неверојатна – лиценца за Фиат 128, во тоа време еден од најмодерните автомобили на својата класа во Европа.
Истата година започна создавањето на легендата, која подоцна ќе се именува како „Застава 101“, со првиот прекар „Единицата“. Кога ФИАТ 128 беше прогласен за автомобил на 1969 година, првите информации за новото возило „Застава“ започнаа да ја подгреваат југословенската јавност. Следната година, словенечкиот автомагазин ги објави своите први фотографии, а салоните на „Застава“ во поголемите градови во Југославија добиваја прототипови. Започна хистеријата и се формираа списоците за чекање. Во 1971 година започна предсериското производството, а кон крајот на 1971 и почетокот на 1972 година, кога заврши новата фабрика во Крагујевац, започна сериското производство.
Од сите автомобили возени во СФРЈ, „Застава 101“ е автомобилот кој отсекогаш се карактеризирал со две крајности. Една група возачи која не сака да се откаже од својот Стојадин и друга група која го прогласи Стојадин за „најлошиот автомобил на светот, но го возеше само затоа што од мораше од економски причини.
Застава 101 во странство
Интересен податок на Музејот за историја на Југославија: во 1976 година беше подготвен специјален модел на „Застава 101 Лукс“, со побогата опрема и мотор од 1300цк, кој лично го донираше претседателот на СФРЈ Јосип Броз Тито на претседателот на СССР Леонид Брежњев. Леонид Брежњев беше познат како љубител на автомобили и беше задоволен што го вклучи Стојадин во својата колекција. Неколку фотографии, достапни во архивите на Музејот за југословенска историја, сведочат за овој настан.
Иако нашата автомобилска јавност не сака да го признае тоа, „Застава 101“ беше бренд и успешен автомобил во своето време. Поради фактот што „Застава 101“ беше продаван во рамки на продажната мрежа на ФИАТ, имаше голема побарувачка во европските земји како Франција, Германија, Велика Британија, но и во земјите од поранешниот Источен блок. Во Чехословачка, „Застава 101“ беше статусен симбол кој не може секој да си го дозволи, а кој и да го имаше мораше да биде личност од посебно значење.
Побарувачката беше толку голема што Застава Крагујевац не можеше да произведе доволно возила за извоз. Врз основа на договорот за размена помеѓу Институтот Црвена Застава и Варшава ФСО, започна производството на „Застава 101“ во Полска, под ознаката „Застава 1100P“ (1973-1982). Извозот процвета и во други земји како Египет, Аргентина, СССР, Чиле, Унгарија и многу други, пишува Автославија.
Според истражувањето на клубот „Застава 101“, во 21 век, Стојадин стана легендарен автомобил во Полска пред нашата автомобилска јавност да го признае Стојадин како возило од историска важност.
