Истражувањето конечно го потврдува она во што експертите долго време се сомневаа: жените и девојките биле клучни фигури во ова земјоделско општество.
„Со Чатал Хојук, сега го имаме најстариот генетски определен модел на општествена организација во општествата што произведуваат храна“, изјави коавторот на студијата Мехмет Сомел, еволутивен генетичар на Техничкиот универзитет Блискиот Исток во Турција, за „Лајв саенс“ во е-пошта. „И се покажа дека бил женско-центричен.“
Новото истражување е објавено во четврток (26 јуни) во списанието „Сајенс“.
Сместен во јужно-централна Турција, Чатал Хојук е изграден околу 7100 година п.н.е. и бил населен речиси 1.000 години. Оваа огромна населба - која се протегала на 13,2 хектари - е позната по своите влезови на покривот, погребувања под подовите на куќите и богата симболика што вклучувала шарени мурали и разновидни женски фигурини.
Кога археологот Џејмс Меларт првпат го ископал Чатал Хојук во раните 1960-ти, тој ги протолкувал бројните женски фигурини како доказ за матријархално општество кое практикувало култ на „мајка божица“, веројатно во обид да обезбеди добра жетва по големата економска транзиција од собирање храна кон земјоделство базирано на жито.
Во 1990-тите, археологот од Стенфорд, Јан Ходер, ги презел ископувањата, а неговото истражување наместо тоа сугерирало дека општеството било во голема мера егалитарно, без значајни социјални или економски разлики меѓу мажите и жените.
За понатамошно испитување на општествената организација во Чатал Хојук, во нова студија, тим истражувачи, вклучувајќи ги Сомел и Ходер, ја анализирале ДНК-та на 131 скелети од гробницата кои датираат од периодот помеѓу 7100 и 5800 година п.н.е., кои биле закопани под подовите на куќите.
Истражувачите поврзале 109 лица од 31 локација и откриле дека сите членови на непосредното семејство (родители, деца и браќа и сестри) биле погребани заедно во истата куќа, додека членовите на поширокото семејство (чичковци, тетки, внуци, баби и дедовци) и роднините од трет степен (прв братучеди, прабаби и прадедовци) често биле погребани во блиските куќи. Ова сугерира дека проширените семејства играле улога во структурата на домаќинството во Чатал Хојук, напишале истражувачите.
Матријархат или само женски лози?
Но, се појавил уште еден интересен тренд во меѓугенерациските врски на оние што се погребани во куќите, велат истражувачите: Тие се базирале првенствено на мајчини лози.
„Не ги баравме конкретно овие мајчински врски во куќите“, рече Сомел, но „јасно покажува дека практиките центрирани на мажите, кои често се документирани во Европа од неолитското и бронзеното време, не биле универзални“.
Анализата на древната ДНК, исто така, го открила биолошкиот пол на бебињата и малите деца, што не може да се утврди само од скелети пред пубертет. Откако бил утврден полот на децата, истражувачите идентификувале шема на погребни подароци што се поврзана со девојчињата.
„Смерот на девојчињата да бидат погребани со повеќе подароци беше неочекуван“, рече Сомел.
„Чатал Хојук“ е најстарото општество за кое ДНК доказите открија општествена организација центрирана околу жените.
„Според моите сознанија, ова е првиот систематски доказ за континуирана матрилинеарна организација на неолитска заедница“, изјави за „Лајв саенс“ Јенс Нотроф, археолог во Германскиот археолошки институт кој не бил вклучен во студијата.
„Префериравме да го користиме терминот „центриран околу жените“ наместо „матрилинеарен“ бидејќи матрилинеарен се однесува на тоа како луѓето го дефинираат сродството“, рече Сомел. „Домаќинствата во „Чатал Хојук“ можеа да бидат матрилинеарни, но сметаме дека е подобро да се користат поопшти термини. Секогаш е добро да се биде претпазлив“, додаде тој.
Но, Бенџамин Арбакл, археолог на Универзитетот во Северна Каролина во Чапел Хил, кој не бил вклучен во студијата, напишал во коментар во списанието „Live Science“ дека „доколку родовите модели се обратат, веројатно нема да има двоумење да се заклучи дека не постојат патријархални структури на моќ“.
„Ова ја одразува тешкотијата што ја имаат многу истражувачи во замислувањето свет во кој женската моќ е значајна, и покрај изобилството археолошки, историски и етнографски докази дека матријархалните полиња на моќ некогаш биле и сè уште се широко распространети“, рече Арбакл.
„Чатал Хојук“ сега е јасно различен од патрилинеарните модели што се гледаат во неолитска Европа“, рече Нотроф, што „го поставува интригантното прашање кога, како и зошто се случила таква длабока промена во општествената организација“.
Анализирањето на скелетите од Чатал Хојук за да се разберат општествените врски е само почеток, рече Сомел. Утврдувањето дали ова место е уникатно ќе биде важен следен чекор.
„Сега собираме слични податоци од постари општества во регионот“, рече тој, „па се надеваме дека наскоро ќе имаме одговор!“
